XVI. MENDERARTEKO LEKUKOTASUN IDATZIA

Lehen euskal hitzen aurkikuntza

100

Lehen euskal hitzen lekukotasunak Akitanian aurkitu ziren, Julio Cesar erromatarrak lehen aldiz aipatu zuen eskualdean.

Akitaniarren eta euskaldunen bateratzea

100

Bateratzearen 2 froga daude:
-Autore klasikoak idatzirikoak
-Inskripzioetako hitzen lekukotasuna (hilobietan euskal fonemekin latine idatziak)

Euskera hemengo hizkuntza

100

Erromatarrak etortzean, akitaniera eta euskeraren arteko ahaidetasuna baieztatzen dute, balio handikoa zena.

XVI.MENDERARTEKO LEKUKOTASUN IDATZIAK

Period: 100 to Dec 4, 1499

Aimery Picauden hiztegia

Dec 10, 1100

Santiagora bidean erromesei laguntzeko euskarazko hiztegi txiki bat idatzi zuen.
Adibideak: "ogui", "ardum", "aragui", "arraing"...

Gonzalo de Berceo( XII-XIV. mendean)

Dec 10, 1100

Gaztelaniaz idazten zuen baina euskarako hitz batzuk erabiltzen zituen. Bere lanak euskararen garrantzia eta zabaleraren adibideak dira.

Nafarroako monastegiak

Dec 10, 1100

Bertan euskararen oihartzunak aurkitu ziren, non euskal izenak bilduta zeuden. Izen batzuk hauek dira; Eneco Arçaia eta Miguel Arguina.
Nahiz eta euskara agerian izan latina zen bertako hizkuntza ofiziala.

Nafarroako forua(XIII.mendea)

Dec 10, 1200

Hizkuntza nafar erromanikoa erabiltzen zuten, gizarteko talde jasoek idatzi zuten nafarroako forua. Gizarte euskaldun bati eman behar zizkiotez, euskal hitzak erabili zituzten.

Arnold Von Harffen hiztegia

Dec 10, 1400

Santiagora bidean Arnol Von Harffen alemanak, erromesei laguntzeko hiztegi txiki bat idatzi zuen.
Adibideak: gaza(gatza), bij(bi), oyra(ura)...

Baladen eredu epikoa(XV. eta XVI. mendekoak)

Dec 10, 1400

Gertaera eta guduek daramete kontaeraren haria.
Adibide batzuk Atherratzeko anderea eta Milia Lasturkoa dira.

Baladen eredu epiko-lirikoa (XVII. mendekoa)

Dec 10, 1400

Kontaera dramadunak dute oinarri, hau da, elkarrizketak.
Kronikatzat ezin dira hartu lekuak eta garaiak ez direlako zehatz eta jakinak eta aipatu beharra dago isuri lirikoari garrantzia handia ematen ziotela. Nonahiko eta noiznahiko literatura emaitzak dira eta adibide batzuk hauek dira; Arrosa zurriaren azpian, Goizean goizik...

Baladen eredu lirikoa ( XVIII. mendekoak)

Dec 10, 1400

Herri-poesian ugari den multzo hau lirika hus bihurtu da kasu askotan. Gaiak sinbolopean emanak datoz eta eta elkarrizketa bidez agertzen dira.Gai ia bakarra amodioa dute eta gehienak Ipar Euskal Herrian bildu dira.
Adibide batzuk Intxauspeko alaba eta Txori erresiñua dira.

Baladak

Dec 10, 1400

Gerra giroen ondorioz sorturiko tradizio literario batek baladen tradizioa sorrarazi zuen. Kontaketa historikoak, asmaketak eta sentimenduen adierazpenak eta elkarrizketak ageri ziren.
Nahiz eta metrika eta errimak lagundu izan du memorian gordetzeko, oroimena izan da euskarria.
Bertsio desberdinak jaso dira oroimen falta dela eta, eta eskualde bakoitzak bere dialektoaren ezaugarriak ezarri zizkiolako.

Gorteko gutuna

Dec 10, 1415

Erret Gortean euskaraz idatzitako gutun bat aurkitu zen, zein Martin San MArtinék Matxin Zalba-koari idatzia zena.

Hoan Zumarragako

Dec 10, 1537

Mexikotik Duangora bidean eskutitz bat idatzi zuen, Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoraraziz.

Errioxako lekukotasunak: Emilianoar glosak

Mar 2, 2022

Errioxako monastegi bateko fraide batek, latinez idatziriko prediku liburu batean euskaraz idatziriko lehen esaldiak aurkitu ziren. Esaldiak latinezko testuen ondoan agertzen ziren itzulpen bezela, Emilianoar glosak deiturikoak. Izioqui dugu eta guec ajutu ez dugu dira agertu ziren esaldiak.