-
100
AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK
K.a. I. mendetik, K.o. III. mendera arte
Pirineo mendiek, Garona ibaiak eta Atlantiar ozeanoak mugatua.
HILERRIAK
Bertako hilerrietan euskerazko hainbat inskripzio.
Latinez eta erromatarrek erabiltzen zuten alfabetoan idatzita.
-ko eta -txo euskal atzizkiak aurkitu zituzten.
EUSKERAZKO LEHEN HITZAK:
Ilurberrixo = jainko bat Anderexo= Andere Gison = Gizon -
Period: 100 to Nov 28, 1540
euskara idatziaren lehenengo lekukotasunak
-
Dec 4, 1100
BIDAIAREN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK
Frantziako erromes batek Santiagorako bidea egin zuen eta liburu bat idatzi zuen ikusitakoa jasoz. Bertan, Baskoien deskribapen ez oso atsegina egiten da eta euskarazko hiztegitxo bat sartu zuen, beste erromesentzat lagungarri izateko → Aimery Picaud.
Euskaraz egindako hiztegirik zaharrena da.
- Hizteki horretako hitzak oso erabilgarriak izan ziren Nafarroako biztanleekin ulertzeko.
- XV: Arnold Von Harff-ek erromes alemanak hiztegi txiki bat egin zuen → Donejakuera bidean ikasitakoa erabiliz -
Dec 4, 1300
GONZALO DE BERCEO
XII-XIV mendeetan bere lanetan euskara aurkitu (euskeraren garratzia eta zabaleraren adibidea)
- Hainbat hitz → zatico
Euskera garain honetan zabaldua zegoela adierazi -
Dec 4, 1300
NAFARROAKO FORUA
XIII.mendea
Foruen hizkuntza nafar-erromanikoa
Arauak gizarte euskaldun batentzat zirenez, euskal hitzak behin eta berriz azaldu Nafarroako foruetan -
Dec 4, 1300
NAFARROAKO MONASTEGIAK
agiri bat → garaiko euskaldunen izenak (Irantzu, Leire, Nafar foruko agiriak)
- Monaserioko lur-sailen eta zerbitzarien izenak -
Dec 4, 1415
GORTEKO GUTUNA
Erret Gortean bertako ofizial euskaldunak
Funtzionarien arteko gutuna euskaraz -
Dec 4, 1500
BALADAK/ERROMANTZEAK
XIV. mendean
Baladak: narrazioak dira, elkarrizketa esplesamoldeak.
Euskal lurraldeak defendatzeko gerra giroak sorturiko tradizio literarioak
Ahozko formak, kantuz transmititu
Gertaeren kontaketan oinarrituta → historioak (epika sailak), asmaketak, sentimentuak eta elkarrizketa sailak.
Bertsio ezberdinak:
- Ahozko tradizioa
- Oroimen hutsuneak
- Dialektoen ezaugarriak -
Dec 4, 1537
JOAN ZUMARRAGAKO
Mexikotik Durangura eskutitz bat euskaraz idatzi
Tabirako Muntxaraz dorreae gogorarazi. -
ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK
Donemiliango Kukulako monastegian idatziako latinezko prediku liburu bateen ertzean testuen itzulpenak euskaraz
- Bertan bi esaldi aurkitu ziren:
1. izioqui dugu → ixio (sua piztea/sua ematea)
2. guec ajutu ez dugu. → ajutu (egoki/erori)
- Errioxan garai horretan euskaraz mintzatu.
