Aintzinaroa

Axlorreko Harria

43,000 BCE

Harririk zaharrenetarikoa

Lehen kultura garatu

6000 BCE

Duela 8.000 urte inguru, Tigris eta Eúfrates ibaiak dauden Ekialde Hurbileko herrialde batean (Mesopotamia) gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zen.

Ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi

6000 BCE

Duela 8.000 urte inguru, giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. Apiriletik ekainera bitartean, mendietako elurra urtzen zenean, ibai horiek uhaldiak izaten zituzten, eta nahiko irregularrak izateaz gain uzta bertan behera geratzeko arriskua zekarten.

Lurra lantzen eta abereak hezten hasi

5000 BCE

Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen.

Greziako lehenengo kolonizazioa

5000 BCE

Lehenengo kolonizazioa gertatu zen

Idazkera kuneiformea

4000 BCE

Idazkera kuneiformea adierazpen idatzi goiztiarrena da. Sumertar zibilizazioak sortu zuen K.a. laugarren milurtekoaren bukaera inguruan. Egositako buztinezko taulatxoen gainean egiten zen.

Gizon baten estatuatxoa

3300 BCE

Gizon bizardun baten estatuatxoa. Oso litekeena, da errege-apaiz batena izatea. Kareharriz egina dago.

Menes edo Nermer

3100 BCE

Bi erresuma sortu ziren, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta etengabe borrokan ibili ziren, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak K.a. 3100. urte inguruan iparraldea konkistatu eta bereganatu zuen arte.

Zibilizazio minoikoa garatu

Period: 3000 BCE to 1200 BCE

Herrien artean trukeak

Period: 2800 BCE to 1100 BCE

Trukeak egiten ziren herrien artean

Indo Bailara

Period: 2500 BCE to 1700 BCE

Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen, inguruetan goieneko unea lortu zuen. Indo lautada emankorretan lortzen zituzten uztak izan ziren bere oparotasunaren oinarri. Gunerik garrantzitsuenak iparraldean dagoen Harrappa eta hegoaldeko Mohenjo-Daro hiriak izan ziren.

Lugalzagesik herri batzuen boterea lortu

2380 BCE

Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen.

Mariko gobernadorea

2000 BCE

Mariko gobernadorea izan zen Puzur Ishtar-en estatua.

Mizenastarrak Kretatik Mizenasera mugitu

2000 BCE

Hiri haietan aurkitu ziren artelanak Minoskoak bezalatsukoak izanik, mizenastarrak Kretatik joanak ote ziren pentsatu zen hasieran ; gaur egun, ordea, greziar leinu primitiboen ondorengoak zirela uste da, K.a. 2000 inguruan lurralde hartara aldatuak.

Kretarrek idazteko sistema bat sortu eta hirien zibilizazio bat

2000 BCE

Kretarrek idazteko sistema bat eta hirien zibilizazio bat sortu eta antolatu zuten, hiru jauregiren inguman: Knossos, Festo eta Malia.

Zibilizazio minoikoaren goraldia

1900 BCE

Kretako lehenengo jauregi handiak Knossosen, Feston, Malian eta Zakron eraiki zirenean, iritsi zuen zibilizazio minoikoak goraldia.

Hammurabi kodea

1700 BCE

Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen.

Barneko matxinadek Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri

1700 BCE

Barneko matxinadek Inperio Zaharraren suntsiketa ekarri zuten. Horren ondorioz, ezegonkortasuna nabarmena izan zen; ondoren, Erdiko Inperioa sortu zen (XI. dinastiatik XIII.era ). Garai hartan ureztatzeko lan handiak egin ziren. Hicso Asiako herriaren inbasioarekin batera.

Hiru jauregiak suntsitu

1700 BCE

Kretarrek idazteko sistema bat eta hirien zibilizazio bat sortu eta antolatu zuten, hiru jauregiren inguman: Knossos, Festo eta Malia. Hirurak aldi berean suntsitu ziren, K.a. 1700 inguruan, eta ia ez da horien aztarnarik geratu.

Mizenastar zibilizazioa

Period: 1630 BCE to 1100 BCE

Inbaditzaileak botatzea lortu

1600 BCE

Egiptoarrek inbaditzaileak botatzea lortu zuten, eta inperioa berrezarri egin zuten. Inperio Berria deiturikoa, Egiptoko Historiako garairik garrantzitsuena da, eta faraoirik ospetsuenetariko batzuek gobernatu zuten: Tutmotsis I.a, Tutmotsis II.a, Tutankamón, Ramses II.a, Ramses III.a, etab. Politika militarista erabili eta lurraldearen garapen handia lortu zuten.

Mizenastar zibilizazioa sortu

1600 BCE

Mizenastar zibilizazioa sortu zen eta kultura aristokrazia gerlariak menperatu zuen

Terrakotazko estatua txikia

1600 BCE

Aipagarria da terrakotazko estatua txiki bat (Knossos), hiru suge luze kiribilkaturik dituela besoen, gorputzaren eta buruaren jiran, eta bularrak agerian. Batzuen ustez irudi horrek esanahi garbia izan dezake, antzinako erlijio askotan sugea lurreko jainkoen eta gizonezkoen emankortasunaren irudikapena baita eta bularra, berriz, emakumezkoen emankortasunarena.

Vafioko urrezko edontziak

1500 BCE

Olagarroaren ontzia

1500 BCE

Mizenastarrek Kreta suntsitu

1400 BCE

K. a. 1400 inguru, mizenastarrek zibilizazio minoikoaren bihotza zen Kreta azpiratu zuten.

Mizenastar zibilizazioa amaitu

1100 BCE

Mizenastar zibilizazioa amaitu zen. Antzinateko greziarrek beraiek gainbehera hau azaltzen zuten beste herri greziar baten, doriarren, inbasioarengatik, baina arkeologiak ez du teori honen froga frankorik erakutsi. Hiri andana arpilatuta gertatu ziren eta, historialariek Aro Iluna deitutakoa hasi zen.

Brontze aroa amaitu

Period: 1100 BCE to 1000 BCE

Brontze aroa bukatu zen

Garai arkaikoa

Period: 800 BCE to 490 BCE

Zibilizazio mizenikoa amaitzean antzinako Greziaren bizimoduaren herrixkak bakarrik geratu ziren.
Etxe multzoak batzean polis izeneko estatu independienteak sortzen ziren.
Akropolisa herriko parte altuena zen, tenplu inportanteenak hemen eraikitzen ziren babestuta egoteko.
Biztanleria oso azkar hasi zen, horregatik jende talde bat beste leku batzuetara joan zen.

Olinpiar jokoak

776 BCE

Data honetan lehen Olinpiar Jokoak gertatu ziren, eta Olinpia polisean izan ziren. Gerretan tregua bat egiten zen eta jokoak jolasten ziren. Emakumeek alde batetik egiten zituzten eta gizonek beste batetik, hau biluzik egiten zirelako zen.

Erromatar zibilizazioaren hasiera

753 BCE

Monarkia

Period: 753 BCE to 509 BCE

Errepublika

Period: 509 BCE to 27 BCE

Polis helenikoak Persiarren menpe egon

500 BCE

Asia Txikian, gaur egungo Turkian, kokatuta zeuden polis helenikoak Persiarren menpe egon ziren.

Etapa berria hasi

Period: 500 BCE to 323 BCE

Greziak etapa berria hasi zuen, Garai Klasikoa izena zuen.

Lehenengo inbasio Persa

490 BCE

Greziak lehenengo inbasio Persa sufritu zuen.

Garai klasikoa

Period: 490 BCE to 334 BCE

Atenasek hegemonia zuen Egeo itsasoan.
K.a 500 Mediar gerra hasi, Dariok beste polis batzuk konkistatu nahi zituen.
Delosko liga sortu zen Persiarren aurka sendoagoak izateko.
Persiarrak joan ziren, herri batzuk Delosko ligatik atera nahi zuten baina Atenasek ez zien utzi. Eta susperraldia izan zuen.
Herri batzuk ez ziren ados egon ligaren altxorra Atenasera eramatearekin eta Peloponeso liga sortu zen Atenasen kontra.
Gerrek herriak ahuldu zituzten eta Filipo erregeak konkistatzeko aprobetxatu.

Aspasiaren bizitza

Period: 470 BCE to 400 BCE

Periklesen bikote ofiziala izan zen

Herritartasuna murriztu

451 BCE

Periklesek herritartasunaren eskubidea murriztu zuen aita eta ama antenastarrak zituzten mutilei.

Garai helenistikoa

Period: 334 BCE to 146 BCE

Ptolomeok fundatu zuen dinastia, berak gobernatu zuen

Period: 332 BCE to 32 BCE

Alexandro Handia hil eta gero, horren jeneral izan zen Ptolomeok dinastia bat fundatu zuen, erromatarrek bere inperioko probintzia bihurtu arte, 300 urtez gobernatuko zuena.

Lehen Gerra Punikoak

Period: 264 BCE to 241 BCE

Lehen fasea

Period: 218 BCE to 201 BCE

Hispaniaren konkistaren lehenengo fasea.
Mediterraneoko itsasertza menderatzeko.

Bigarren fasea

Period: 201 BCE to 154 BCE

Hispaniaren konkistaren bigarren fasea.
Ekialdeko goi-lautada eta Iberiar sistema konkistatu zituzten.

Rosseta harria

196 BCE

Egiptoko Rosetta herritik hurbil, hiru alfabeto desberdin (hieroglifikoa, demotikoa eta grekoa) erabiliz garbatutako basaltozko harri bat aurkitzea -oinarrizkoa izan zen Egiptoko idazketa hieroglifikoa deszifratu ahal izateko. Rosettako harria (K.a. 196) Napoleonen armadaren soldaduek aurkitu zuten 1799an.

Hirugarren fasea

Period: 154 BCE to 133

Hispaniaren konkistaren hirugarren fasea.
Borroka odoltsuenak arevakoen, bakzeoen eta lusitaniarren aurkakoak izan ziren.

Laugarren fasea

Period: 29 BCE to 19 BCE

Hispaniaren konkistaren laugarren fasea.
Augusto enperadorearen garaian, tribu kantabriarrak, asturiarrak eta galaikoak garaitu zituzten.

Julio Zesar

27 BCE

Hil zenean, Oktavio deitzen zen seme bat adoptatu zuen eta berak bere etsaiak garaitu zituen gerra zibil batean.

Inperioa

Period: 27 BCE to 476

Inperioaren zatiketa

395

Erromatar inperioa bitan zatitu zen, Mendebaldeko zatia eta Ekialdeko zatia sortu ziren

Sueboak. bandaloak eta alanoak

409

Herri hauek Penitsulan sartu ziren. Herri haiei aurre egiteko erromatarrek bisigodoei laguntza eskatu zieten.

Bisigodoak

411

Bisigodoak Iberiar Penintsulara sartu ziren

Antzinaroa amaitu eta Erdi Aroa hasi

476

Mendebaldeko zatia erresuma mordoan zatitu zen