-
Period: 1270 BCE to 560 BCE
Jatorriak
Israelgo 12 tribuek aintzindariak, Kanaan izeneko leku bat konkistatu eta banatu zuten. 500 urte ondoren, inperio ezberdinen inbasioak hasi ziren eta lurralde horren erdia hartu zuten. Hartutako lurraldea, aktualitatean, Palestina izeneko herrialdea da, arabiarra zen eta den lurraldea. Mugan, gatazka sozialak eta kulturalak sortu ziren aktualitatean dauden gudak eratuz ala hasiz. -
Otomandar inperioaren bukaera
Lehen mundu gerra ondoren, otomandar inperioa akabatu zen eta 2 ondorio nagusi eratu ziren.
- Palestina musulmandarra Ingalaterraren menpekoa bihurtu zen.
- Balfour deklarazioa martxan jarri nahi izatea. ("Palestina juduen etxe nazionala bihurtzea") -
Errebolta arabiar nagusia
Juduek haien jatorrizko hirietara bueltatu ziren eta haien hazkera demografikoa itzela izan zen.
~ 1922an 84.000 judu
~ 1931an 175.000 judu, (Palestinako biztanleriaren %20)- Arabiarrek independentzia nahi zuten eta migrazio juduaren bukaera, baina, ingelesek ez nahi zutenez zenbait errebolta egin zituzten
-
Terrorismo sionista
Autoritate britaniarrek liburu batean plangintza idatzi zuten:
- Inmigrazio judua murriztu
- Lurralde erosketak murriztu
- Palestinaren independentzia, baina ez 2 zatitan
(Arabiarrak lurralde barik)
Baina, Bigarren mundu gerra heldutakoan:
- Inmigrazio judua ugari zen (Alemaniako holokaustoagatik)
- Irgun talde terrorista judua britaniarren kontra (Juduek
lurralde judua eta gobernu judua nahi zuten) -
Estatu banaketa
Britaniarrek mandatua uzten dute eta ONUk estatua juduen (%55) eta arabiarren (%45) artean banatzen du.
- Arabiarrek guda hasten dute estatu juduaren kontra eta galtzen dute, juduen lurraldea hedatzen da -
Sei egunetako gerra
Israelek Egipto, Siria eta Jordania menderatzen ditu aste batean eta zenbait lurraldeen artean Gaza eta Sinai penintsula irabazten ditu -
Egiptorekin bakea
Israel Egiptorekin bakean sinatzen dute eta Egiptok Sinai berreskuratzen du, baina, arabiarrek Sadat ministro egiptiarra 1981an hiltzen dute, tratua ez zutelako gustoko -
Lehenengo intifada
Arabiarrak, Palestindiarrak, elkartzen dira eta Israelen kontra jotzeko iraultza hasten da.
* Intifada, palestinar herritaren jaikialdia da, Israelen kotra jotzen duena- Urte honetan "Hamas" Gaza hirian jaiotzen da. Talde terrorista eta islamiarra Israel sutsitzea helburu duena.
-
Bakea lortzeko azken pausua
Palestinako errebolta 1993an amaitu zen Osloko Akordioari esker. Yasser Arafat Palestinako lehen ministroa bilakatzen da, bakea lortzeko beharrezko osagaia bihurtzen da. -
Hamasen garaipena
2000an Israeldarren lurralde okupatuen uztearen ondoren eta emaitzik gabeko 11 plangintzen ondoren, Gazan eta Cisjordanian biolentzia itzultzen da.- Hamas Gazako bozketak irabazten ditu 2006an
-
2023
Hamas Israel eskala handian inbaditzen du eta Israel Gaza masiboki jotzen du, lehergaien bidez -
Egoera orokorra (2023-2024)
.INPLIKATUAK: Nagusiki Palestina, Israel, Gaza eta Hamas (Cisjordania, ONU...)
.IRABAZLERIK? Ez daude irabazlerik momentuz, baina Hamas bereizi dezakegu, bere helburua lortzen ari delako.(Notizia iturri gehienak Israel ez dela eutsiko diote)
.ZERGAITIK? Israel eta Palestinaren arteko borroka Jerusalen Ekialdetarraren lorpenagatik eta Hamasek Israel suntsitzea -
Emaitzak eta aktualitatea
--- EMAITZAK ---
- 28 800 palestindar hil dira + 1 900 000 migratzera behartuta ikusi dira
- 75 egun gudan Gazarekin, 20 000 gazatar hil dira
- 51 000 Israeldar hil sira
-- GLOBALKI --
- Petroleo prezio igoerak (Ad: Iran akusatu dute Hamas laguntzeagatik, han munduko petroleoaren %3 esportatzen dute)
- Gas prezio igoerak (Ad: Israel gas produkzioa murriztu du haien segurtasunagatik, Espainian %13,6 igo da)
- Hainbat herrialdeen zorpetza (Egipto, Libano, Jordania...) -
Benetako arazoa
Lurralde arazoetatik abiatu den arazo soziokulturala ikusi dezakegu adibide honetan.Tsafrir Abayov periodistak ateratako argazkian, emakume militar talde israeldar bat ikusi dezakegu selfi bat ateratzen suntsitu dituzten palestinar etxeen aurrean, gozatzen daudela dirudi.Oso kritikatuak izan dira sare sozialetan haien hoztasunagatik. Guda honekin muga sozial bat sortu da inplikatuen artean, nahiz eta gudan ez izan gainontzeko herrialde askotan gorroto dira haien jatorriengatik. -
GUDAK JUSTIFIKATURIK DAUDE?
Ez daude justifikatuta, beti edozein kasutan lortutako gatazkak beste modu batean konpondu daitezke eta sortutako ondorio negatiboak positiboak baino gehiago dira.
ZERGAITIK?
- Sortutako heriotzak
- Etorkizun arazoak?
- Arazo ekonomikoak eta politikoak
- Lurralde arazoak
- Arazo erlijiosoak eta sozialak
- ...