-
Period: 5700 BCE to 2320 BCE
Paleozoiko edo primario (570-232 milioi)
Material eta egitura zaharrenak (granito, kuartsita, arbel eta eskizto magmatiko eta metamorfikoa).
Lehenengo erliebeak sortu ziren.
Ertziniar orogeniagatik: Bortzirietako mendigunea, Larrun, Urtsumendi, Aldude-kintoa, Lapurdi, Oroz-betelu, Irati, Iguntze eta Aiako harria.
Litologia ikuspuntutik: isilize eremua eratu zen. -
Period: 2320 BCE to 660 BCE
Mesozoikoa edo sekundarioa (232-66 milioi)
Bi prozesu nagusi:
1. Aurretiaz sortutako erliebearen higadura.
2. Inguruko itsasoetako urpeko sedimentazioa. Klima aldakorra izan zen:
Agorraldiak eta hezealdiak gertatu ziren.
Itsasoaren goraldiak (otsasoak lur kontinentala okupatu) eta beheraldiak (itsasoaren maila atzera egin).
* Sedimentuen metaketa prozesua gertatu zen eta harrien izaera zehaztu zuen. -
Period: 2320 BCE to 1950 BCE
Triasikoa (232-195 milioi)
Klima epela eta lehorra izan zen ( basamortuak eta ebaporitak: igeltsuak eta gatzak sortu).
Diapiroak sortu: sedimentuen pilaketagatik eratu, sedimentiak hautsi eta deformatu egiten dira. Bizkaian: Orduña, Bakio eta Gernika.
Gipuzkuan: Zarautz eta Billabona.
Araban: Murgia, Urizaharra eta Gelzatza Añana.
Nafarroan: Arteta eta Lizarra. -
Period: 1950 BCE to 1410 BCE
Jurasikoa (195-141 milioi)
Kareharriak eta dolomiak samarrak dira ( mendigune palezoiko inguruan ageri dira).
Leitza, Tolosa, Azpeitia, Gernika, Mundaka (faila lerroekin zerikusia daukate). Lapurdiko mendigunean eta Aralarren ere eragina dauka. -
Period: 1410 BCE to 660 BCE
Kretazikoa(141-66 milioi)
Bizkaia eta Gipuzkuan material gehienak: urpeko igaduragatik
Itsasoko eta lehorreko jalkinak itsasoko ondo irregularrak estali.
Alderik garaienetan kareharriak: Aizkorri, Amboto eta Aramotz.
Alderik zakonenetan askotako materialak kokatu ziren: "Flysch" deritzo: Zumaian eta Barrikan daude. Bigunak: buztina eta tuparriak.
Gogorrak: hareharriak a kareharriak. Sektoreari kareharri eremuaren barruan kokatzen da. Oso ugariak dira erliebe karstikoko egiturak: Dolinak, Lapiazak, Arroilak eta Polgeak. -
Period: 660 BCE to 18 BCE
Aro tertziarioa(66-1,8 milioi)
Mesoikoaren ezaugartiak zituen, orogenia arperrakoa.
Nafarroako erdialdean , Arabako ekialdean daude (harri garrantzitsuenak), Gipuzkuan mendikate tertsiarioa eta Bizkaia lurperaturik dago, sedimentuz pilatzen.
Tolesturak eta failak sortu, metatutako sedimentuengatik, Ebro sakonunean.
Erliebe tabularra: orogenia alpetarra baino beranduago sedimentazio pilaketa horizontala da. Harri ugarienak: bustina, hareharriak, iltzuak, gatzak eta tupariak dira.
Gaurko erliebe gehienak tertsiarioan sortu. -
Period: 18 BCE to
Aro kuartenarioa ( 1,8 milioi urtetik gaur egun arte)
Glaziazioak, glaziazio arteak eta itsasoaren goraberak gertatu. Honengatik, marearteko zabalguneak, hondartzak eta ibaietako terrazak eratu. Morfologia: zohikaztegiak, modelaketa glaziarra eta hidrografia sararen finkapena, gizakiak paisala eratu. (Adb. mendiak sulatu...)