Türk Edebiyatı

İskitler/Sakalar

Period: 800 BCE to 200 BCE

İskitler/Sakaların Orta Asya'dan gelip Kimmerleri Karadeniz'in kuzeyinden Anadolu'ya sürmeleri

Perslerin Batıdan gelişi

Period: 700 BCE to 330 BCE

Bir grup İranlı batıdan Basra'ya gelip Pers İmparatorluğunu kurdu

Buda ve Budizm

Period: 624 BCE to 543 BCE

Buda'nın yaşadığı yıllar

Babiller Kudüs'ü aldı

586 BCE

Yahudiler Babil'e sürgün edildi

Filistin Perslerin oldu

539 BCE

Persler Filistin'i aldı

Büyük İskender'in Kudüs'ü Alması

332 BCE

Makedon Kralı Büyük İskender Kudüs'ü aldı

Hiyong-nular/Asya Hunları

Period: 318 BCE to 216

Asya Hunları'nın yaşadığı dönem

Hunlar'ın Çin'e saldırısı

Period: 210 BCE to 174 BCE

Hunlar'ın Çin'in batısına saldırması ve Çin Seddi'nin yapılması

Çin-Hun Savaşları

Period: 167 BCE to 105 BCE

Önce saldıran Hunlar sonra Çinlilere yenilir.

Kudüs'ün Yağmalanması

70 BCE

Romalılar Kudüs'ü yağmaladı

Filistin Roma İmparatorluğu'na geçti

63 BCE

Roma İmparatorluğu Filistin'i aldı

Hunlar ikiye bölündü

Period: 55 BCE to 48 BCE

Çinlilere yenilen Hun Devleti ikiye bölündü. Doğudakiler Çin'e tabi oldu, Batıdakiler MS 375'te Avrupa Hun Devleti'nin temellerini attı (Orhun-Kazakistan-Türkenistan-Avrupa).

Doğu Hunları tekrar devlet kurdu

Period: 18 to 46

Doğu Hunları Orhun Bölgesi'nde tekrar bağımsızlıklarına kavuştu ancak bir süre sonra Kuzey ve Güney olarak tekrar ikiye bölündü

Kuzey Hun Devleti

Period: 48 to 155

Kuzey Hun Devleti'nin hüküm sürdüğü yıllar

Güney Hun Devleti

Period: 48 to 216

Güney Hun Devleti'nin hüküm sürdüğü yıllar

Türk Göçleri

Period: 100 to 1100

Hun, Avar, Uygur, Oğuz gibi Türk boylarının yüzyıllarca süren göçleri olmuştur.

Çin'in Parçalanması

Period: 180 to 589

Çin İmparatorluğu 16 devlete bölündü ve başta Güney Hun Devleti olmak üzere Tabgaçlar gibi Türk boyları yeniden müstakil devletler kurdular

Runik alfabesinin icadı

300

3-17. yüzyıllar arası kullanılacak olan Batı'da Kuzey Germen ırklarının kullandığı Runik alfabesi kullanılmaya başlandı.

Akhun/Uarhun/Avar/Eftalitler

Period: 350 to 557

Çin hakimiyetinde kalan Altay'dan Kazakistan'a gelip devlet kuran Hunlar

Kavimler Göçü

Period: 350 to 800

Hunların sebep olduğu Ostragot, Vizigot, Vandallar gibi kavimleri daha kuzeye ve batıya iten ve Roma İmparatorluğu'nu alt üst eden göçler

Batı Hun İmparatorluğu

Period: 370 to 469

Doğudaki Çin savaşlarından veya farklı sebeplerden Batı'ya gelip devlet kuran Hunlar

Tabgaçlar

Period: 386 to 556

Tabgaç/Tafgaç/Tamgaç gibi Karahanlı hükümdarlarının da kullandığı unvanlara kaynaklık eden Kuzey Çin'de kurulmuş Budist Hunlar

Hunların Bizans'ı vergiye bağlaması

434

Hun İmparatoru Rua Bizans'ı vergiye bağladı

Hunlar'ın Bizans'ı vergiye bağlaması

434

Margos Barışı ile Hun hükümdar ikilisi Attila ve Bleda'nın Bizans'ı vergiye bağlaması

Attila'nın Bizans'a Balkan Seferi

442

Anlaşmaya uymakta isteksiz davranan Bizans üzerine Attila'nın ilk seferi

Attila'nın İkinci Balkan Seferi

447

Anlaşmalara uymakta isteksiz davranan Bizans üzerine Attila'nın İkinci Balkan Seferi

Attila'nın 1. Roma Seferi

451

Attila'nın 1. Roma Seferi

Attila'nın 2. Roma Seferi

452

Attila'nın 2. Roma Seferi

Avrupa'da Türk Üstünlüğü

453

Hun Hükümdarı Attila'nın kardeşi'nin 445'te ölümündeki sonra Avrupa'da söz iyice söz sahibi olması ve Attila'nın ölümü

Batı Hun İmparatorluğu'nun Siyasi Üstünlüğünü Kaybetmesi

Period: 453 to 469

Batı Hun İmparatorluğu'nun Attila'dan sonra siyasi üstünlüğünü kaybetmesi

Akhunlar Sasanileri vergiye bağladı

484

Akhunlar Sasanileri vergiye bağladı

İlk Türk Devleti: Göktürkler

552

Hun başkenti Ötüken'de adında Türk geçen ilk devlet kuruldu: Göktürkler

Bumin Kağan öldü

552

Bumin Kağan öldü

Göktürk Devleti

Period: 552 to 745

Yuan-Yuanları yıkan Göktürler yeni bir devlet kurdu, Doğu ve Batı diye ikiye ayrıldı.

Göktürkler'in İpek Yolu'nu ele geçirmesi

557

Göktürk Hükümdarı İstemi Sasanilerle işbirliği yaparak Akhunlar'a son verip İpek Yolu'nu ele geçirdi

Avar Hakanlığı

Period: 558 to 805

Avar Hakanlığı 250 Avrupa'da hüküm sürdü

Göktürk-Bizans İttifakı

Period: 567 to 569

İpek Yolu'nda sıkıntı çıkaran Sasaniler'e karşı Göktürk Kağanı İstemi'nin Bizans İmparatoru'na heyet göndermesi ve ittifak kurması

Hazret-i Muhammed doğdu

571

Hazret-i Muhammed doğdu

Göktürk Kağanı Mukan'ın Ölümü

572

Doğu Göktürk Hükümdarı, Çinlileri dize getiren ancak Çinlilerin ona kız verip önünü kestiği Mukan Kağan öldü

İstemi'nin Ölümü

576

Batı Göktürk Hükümdarı İstemi'nin ölümü

Hazar Hanlığı kuruldu

576

Hazar Hanlığı kuruldu.

1. Göktürk (Doğu) İmparatoru Tapo öldü

581

1. Göktürk (Doğu) İmparatoru Tapo öldü, Çinli karısından olan Talopien çok istemesine rağmen kağan yapamadı İşbara hükümdar oldu

Doğu Göktürk Hükümdarı Tapo

581

Doğu Göktürk Hükümdarı Mukan'dan sonra tahta geçen Tapo'nun Tse prensiyle evlenmek istemesi, Budizm'i yaymak için uğraşması

1. Göktürk Devleti resmen ikiye bölündü

582

Doğu ve Batı şeklinde idare edilen 1. Göktürk Devleti Çin entrikalarıyla resmen ikiye bölündü

Doğu ve Batı Göktürk Devletleri

Period: 582 to 630

Göktürk Devleti'nin iki farklı devlete bölünmesinden sonra devam eden dönem

Doğu Göktürk İmparatoru İşbara öldü

587

Doğu Göktürk İmparatoru İşbara öldü

Doğu Göktürk Devleti'nin Çin Hakimiyetine Girmesi

587

Doğu Göktürk Devleti Çin hakimiyetine girdi, Çinliler Türkleri kendilerine benzetmek için baskı kurdu: "Sui imparatoru dünyanın gerçek hakimidir. Gökte iki güneş olmadığı gibi, yerde de iki hükümdar olmamalıdır". (İşbara Kağan)

Batı Göktürk'lerin Başarıları

Period: 588 to 599

Sasani İmparatoru, Batı Göktürk İmparatoru Tardu'ya sığındı. Bu Tardu'ya Bizans'a karşı üstünlük sağladı:"Dünyanın yedi ırkının büyük başbuğu ve yedi ikliminin hükümdarı Hakan'dan Roma imparatoru'na ... " .

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı

Period: 600 to 999

Türkler İslamiyeti kabul etmeden önce geçen süre

Müslümanlığın gelişi

611

Hazret-i Muhammed Peygamberlikle Görevlendirildi

620

Hazret-i Muhammed Peygamberlikle Görevlendirildi

Hazret-i Muhammed'in Mekke'den Medine'ye Hicreti

622

Hazret-i Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicreti ve Hicrî takvimin başlangıcı

Bizans'ın Sasanilere Saldırması

Period: 622 to 628

Bizans, Sasaniler'in başkentlerine kadar saldırdı ve Sasanileri zayıflattı. Böylece İslamiyet'in yayılışı kolaylaştı.

Bedir Savaşı

Mar 15, 624

Hazret-i Muhammed Bedir Savaşı'nda Mekkelilerle savaştı.

Uhud Savaşı

625

Mekkeli Müşrikler ve Medineli Müslümanlar Uhud'ta savaştı.

Hendek Savaşı

627

Medine'yi kuşatan Mekkeli müşrikler yenildi.

Çinlilerin Doğu ve Batı Göktürk'ü Yıkması

630

Çinliler önce Ötüken'i işgal edip Doğu Göktürk Devleti'ni, sonra da Batı Göktürk Devleti'ni yıktı.

Hazar Hanlığı

Period: 630 to 1015

Sabarların devamı olan tek Yahudi Türk topluluğu Hazar Hanlığı

Göktürk Fetret Dönemi

Period: 630 to 680

Göktürk Devletleri'nin fetret dönemi

Hazret-i Muhammed'in Vefatı

632

Hazret-i Ebubekir

Period: 632 to 634

Hazret-i Ömer

Period: 634 to 644

Sasani-Müslüman Arap Savaşı: Kadisiye Savaşı

636

Müslüman Araplar ve Sasaniler

Filistin Müslümanların elinde

636

Filistin Müslümanların eline geçti ve burası Haçlı Seferleri'nin hedefi haline geldi.

Bizans-Sasani Çekişmesi

Period: 636 to 642

Kürşad'ın İhtilal Denemesi

639

Göktürk Yehu'nun oğlu Kürşad 39 arkadaşıyla Çin hükümdarını devirme planı yapmış ancak öldürülmüştür.

Nihavend Savaşı

642

Sasani-Müslüman Araplar arasındaki savaştan sonra Müslümanlar İran'ı ele geçirdi.

Hazret-i Osman

Period: 644 to 656

Karluklar

650

Karluklar Çinliler ve Göktürlerle savaşmışlar, Göktürklerin yıkılışında etkin rol oynamışlardır.

Sasani İmparatorluğu Çöktü

651

Müslüman Arap baskılarına (642-651) dayanamayan Sasani İmparatorluğu yıkıldı.

Müslümanların Horasan'ı fethi

652

İslam ordusunun ilk defa Horasan'ı fethetmesi

Cemel Vakası

656

İslam Halifesi Hazret-i Ali ve Peygamberimizin dul zevcesi Hazret-i Aişe'nin kısas meselesi yüzünden savaşmıştır.

Hazret-i Ali

Period: 656 to 661

Sıffin Savaşı ve Hakem Olayı

657

Hazret-i Ali ve Hazret-i Muaviye'nin savaşması

Muaviye'nin Hilafeti

Period: 661 to 680

Emevi Devleti

Period: 661 to 750

Şii-Sünni çatışmaları ve Emevilerin iktidarda bulunmaları

Hazret-i Aişe'nin Vefatı

678

Kerbela Vakası

680

Hazret-i Ali'nin oğlu Hazret-i Hüseyin'in Kerbela'da şehit edilmesi

Göktürlerin Ötüken'de Çinlilere isyanı, 2. Göktürk Devleti

Period: 680 to 745

Göktürk-Türgiş Bolçu Savaşı

689

Göktürklerin Maveraünnehir'i Zabetmesi

701

Çin, Türgiş'ten sonra Amu (Ceyhan) ve Siri (Seyhan) Derya havzasını Göktürler aldı. Göktürkler Çin, Türgiş, Kırgız, Karluk ve Araplarla mücade etti Ötüken'de.

Göktürk Kitabelerinin Dikilişi

Period: 731 to 734

Tonyukuk, Kültigin (Yollug Tigin) ve Bilge Kağan anıtlarının dikilmesi

Göktürk Kitabeleri

732

Türk Edebiyatının ilk kaynakları

Uygur metinleri

740

Türk Edebiyatının ikinci kaynakları

Uygurların Ötüken'de Göktürkleri Yıkması

745

Bilge Kağan ölünce Basmıl, Karluk ve Uygurlar birleşerek 2. Göktürk Devletini yıkıp Ötüken'de Uygur Devletini kurdular.

Uygur Devleti

Period: 745 to 840

Abbasiler

Period: 750 to 1258

Başkent Bağdat'a taşındı

Talas Savaşı

751

Karluk Türklerinin desteğiyle Arapların Talas Irmağı civarında Çinlileri yenmesi

Araplarda Abbasilerin Arap Milliyetçisi Emevilerden Hilafeti Alması

754

Bütün Müslümanların eşitliğini savunan Abbasilerin Arap Milliyetçisi Emevilerden Hilafeti Alması

Uygurların Maniheizmi Kabulü

759

Uygurlar, Han Mei-yu (759-780) zamanında Maniheizm dinini benimsediler (8. yüzyıl sonları).

Karluklar Türgişlere Son Verdi

766

Doğu Uygur Türklerinin, Batı Karluk Türklerinin hakimiyetine girdi Orta Asya'da.

Endülüs Kurtuba'da 1. Abdurrahman'ın Halife Olması

766

Karluklar

Period: 766 to 1215

Başkent Balasagun ve Türkmen adını kullanarak Göktürk sahasına hakim oldu. İdil Bulgarlarından sonra kitlesel olarak İslamiyet'i kabul eden ilk Türk boyu oldular ve Müslüman Samanilerle mücadele ettiler: (Abdülkerim Satuk Buğra Han/904-911) Karahanlılar ve Gazneli sultanlar bu soydan gelmiştir.

Ebu Hanife'nin Vefatı

769

Hanefi Mezhebi'nin kurucusu, İmam-ı Azam Ebu Hanife (Numan bin Sabit) 'nin vefaatı .

Oğuz ve Karlukların Kuzeyden Batıya Göçleri

775

Bir kısım Oğuz ve Karluk boylarının Uzak-şarkta Türkistan'a (Maveraünnehir) göç etmesi

Samaniler Devleti

Period: 815 to 1005

Fars Samaniler Devleti

Period: 815 to 1005

İmam-ı Şafii'nin Mısır'da Vefatı

838

Karahanlıların Uygurları Yıkması

840

Karahanlılar

Period: 840 to 1212

Kül-Bilge Han tarafından kurulmuş, 1040 tarihinde ise Doğu Karahanlılar (1040- 1210) ve Batı Karahanlılar (1042- 1212) olmak üzere ikiye bölünmüştür.

Kırgız Hakanlığı

Period: 840 to 107

Moğolistan'da Uygur hakanlığını yıkan Kırgızlar, Ötüken'de kendi müstakil devletle­rini kurdular

Uygur Hakanlığı

Period: 845 to 911

Uygur Hakanlığı

Sarı Uygurlar

Period: 847 to 1226

Sarı Uygurlar (847-905) Çin hakimiyetinde, sonrasında bağımsız, 1226'dan sonra da Cengiz İmparatorluğu tarafından yıkılan millet. Bugün Çin'de yaşayanlar, Sarı Uygurlar'dır.

Peçenekler/Peçenek Hanlığı

Period: 860 to 1091

Peçenekler/Peçenek Hanlığı (860- 1091)

Tuna Bulgarlarının Hıristiyan Oluşu

864

679-864 yılları arasında hüküm süren Tuna Bulgarları, 864'te Hıristiyanlığı seçmiş bugünkü Bulgaristan devletinin nüvesini teşkil etmiştir.

Tolunoğulları Devleti

Period: 868 to 905

Mısır Kahire'de hüküm sürdü.

Samanilerin Halifeliği Alması

875

Sünni Fars Samani Devleti Bağdat'taki Abbasilerden Maveraünnehir'de Halifeliği aldı. Başkenleri Bulara'ydı.

Samaniler İran'a hakim oldu

900

Samaniler, Saffüriler'i yıkarak, hakimiyetlerini bütün İran'a yaydılar.

İdil Bulgarlarının Abbasilerden Müslümanlık için Yardım Talebi

922

İdil Bulgarlarının Abbasilerden Müslümanlık için yardım talep etmiştir. Tarihçiler ilk Müslüman devlet konusunda Karahanlı ve İdil Bulgarları arasında tereddüt yaşamaktadır.

İslamiyet'i kabul eden ilk devlet: Karahanlılar

926

Karahanlı Hükümdarı Abdülkerim Satuk Buğra Han islamiyet'i kabul etti.

İlk Müslüman Türk devletleri

1000

Kumanlar/Kıpçak Hanlığı

Period: 1055 to 1256

Kumanlar/Kıpçaklar/Kıpçak Hanlığı

İslamiyet etkisinde oluşturulan ilk eser: Kutadgu Bilig

1070

İslamiyet etkisinde oluşturulan ikinci eser: Divan-ı Lugati't Türk

1070

Osman Gazi

Period: 1299 to 1326

Yenişehir başşehir oldu

1300

Mudanya fethedildi

1321

Bursa alındı

1326

Orhan Gazi

Period: 1326 to 1359

Orhan Bey ilk medreseyi İznik'te yaptı

1331

1. Murad Hüdavendigar

Period: 1359 to 1389

Yıldırım Bayezid (1)

Period: 1389 to 1402

1. Mehmed

Period: 1403 to 1421

2. Murad

Period: 1421 to 1451

Fatih Sultan Mehmed (2)

Period: 1451 to 1481

2. Bayezid

Period: 1481 to 1512

Yavuz Sultan Selim (1)

Period: 1512 to 1520

Kanuni Sultan Süleyman (1)

Period: 1520 to 1566

Sarı Selim (2)

Period: 1566 to 1574

3. Murad

Period: 1574 to 1595

3. Mehmed

Period: 1595 to 1603

1. Ahmed

Period: 1603 to 1617

1. Mustafa

Period: 1617 to 1623

2. Osman

Period: 1618 to 1622

4. Murad

Period: 1623 to 1640

1. İbrahim

Period: 1640 to 1648

4. Mehmed

Period: 1648 to 1687

2. Süleyman

Period: 1687 to 1691

2. Ahmed

Period: 1691 to 1695

2. Mustafa

Period: 1695 to 1703

3. Ahmed

Period: 1703 to 1730

Diyarbakırlı Mustafa Mucib-Tezkire-i Mucib

1710

1710 yılına kadar yetişmiş 107 şairin biyografisi vardır. Riyazi Tezkiresi'ne zeyl olarak yazılmıştır. 4. Murad'ın biyografisiyle başlayan tezkirede, şairlerin ölüm tarihleri verilmiştir. Dili sadedir. İlgili şairlerin beyit ve gazellerine yer verilmiştir. Hasan Çelebi, Riyazi ve Rıza tezkirelerinde bulunmayan 11 şairin ismi tezkirede kayıtlıdır. Altun, Kudret, Tezkire-i Mucib (‹nceleme-Tenkidli Metin-Dizin-Sözlük), Ankara, 1997

1. Mahmud

Period: 1730 to 1754

3. Osman

Period: 1754 to 1757

3. Mustafa

Period: 1757 to 1774

1. Abdülhamit

Period: 1774 to 1789

3. Selim

Period: 1789 to 1807

4. Mustafa

Period: 1807 to 1808

4. Mustafa

Period: 1807 to 1808

2. Mahmud

Period: 1808 to 1839

1. Abdülmecid

Period: 1839 to 1861

1. Abdülaziz

Period: 1861 to 1876

5. Murad

Period: 1876 to 1876

2. Abdülhamid

Period: 1876 to 1909

5. Mehmed (Reşad)

Period: 1909 to 1918

6. Mehmed (Vahdettin)

Period: 1918 to 1922