-
Nov 22, 1475
Bernard Etxepare
-Jaiotza: Sarrasketan (Donibane Garazi ondoan)
-Euskal literaturak ezagututako lehen idazlea
-Erretorea Eiheralarren
-Espetxeratua: Arrazoiak ez oso argiak. Hipotesiak: Bearmondarren alde azaldu eta agramondarren kontra -
Nov 22, 1500
Inpretaren asmankuntza
Euskal Herrian eragina XVI. mendean.
-Liburuen demokratizazioa
-Alfabetitazioa
-Ondorioz, ahozkotasunaren galera -
Nov 22, 1506
Joanes Lizarraga (1506-1601)
-Euskal idazle lapurtarra; Beskoitzen jaio eta Bastidan hil.
-Apaiz katolikoa zen, baina protestantea bihurtu zen Nafarroako J. Albret erreginarekin batera
-Erreginak Itun Berriaren itzulpena egitea eskatu zion, bere dotrina zabaltzeko.
-Itzulitako lanak: Kalendra, ABC eta Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu Berria
-Lanak 1571. urtean aurkeztu zuen.
-Bere helburua erreforma sustatzea, hizkuntza bateratuan idatzia -
Nov 22, 1510
Berpizkunde garaia
Erdi Aroan
-Antopozentrimoa: gizakiaren birbalorazioa da, gizakia gauza guztien zentroa da, hau da, gauza guztietarako erreferentzia puntua
-Eredu klasikoetara itzuli
-Naturraren garrantzia bultzatu -
Nov 22, 1512
Kultura
-Zientzia, artea, letrak eta abarren susperpena
-Latinaren eta beste hizkuntza askoren ondoan, tokian tokiko hizkuntzaren indarpena -
Nov 22, 1520
Filosofia
-Humanismoa: Jainkoaren existentziaren ukapenik ez baina arrazoiatik abiatuz gurtuko dute, kritika bultzatu eta Bibliarekiko kezkak
-Arrazonamendua
-Enpirismoa: Ezagutzaren iturru nagusitzat esperientzia hartzen zuen -
Nov 22, 1525
Erlijioa
-Martin Lutherek protestantismoaren lehenengo urratsak eman zituen: Erreforma
-Nafarroako erregina protestantismoaren tesiak onartu zuen, ondorioz, Biblia euskaratu zen
-Protestantismoa hedatzeko erlijioa herriari herriaren hizkuntzan azaldu behar zuten -
Nov 23, 1533
Esteban de Garibay (1533-1599)
-1533 Arrasaten jaio zen
-Oñatin, Gasteizen eta Santo Domingo de La Calzadan ikasi zuen
-Latina eta grekoa ikasi zuen
-1566. urtean historia idazten hasi
-Felipe II ak bibliotekari izendatu zuen eta 1592 an kronista erreal izan zen.
-1599an Madrilen hil zen -
Nov 23, 1533
Esteban de Garibay-en obrak
- Lanaren "Noticias de los títulos y casas ilustres" atala argitaratu gabea -Tartetik erromantzeak sartu: " Oñetako lur au jabilt ikara" edo "Milia Lastur"
- Oihenarten liburuan eta beste batzuetan, errefrauak bizkaieraz -"Memorias" lanean bi errefrau bilduma sortu.
-
Nov 25, 1545
Linguae Vasconum Primitiae
Bernard Etxeparek idatzi zuen.
- Helburua: erlijioa lantzea, solastea, gozatzea eta kantatzea.
- Euskaraz idatzitako lehenengo liburua.
- Poesiaz osatuta.
- Orrialde batzuk behe-nafarroaz idatzia.
- Neurria: 4 / 4 // 4 / 3 -
Nov 25, 1548
Joan Perez de Lazarraga (1548-1605)
- Larrean jaio zen, bertako dorrearen jauna izanik, oñatiar familiakoa.
- Hego Euskal Herriko testurik zaharrena idatzi zuen.
- LIburuko ahapaldiak lau bertso lerrotakoak dira, arabako euskalkian idatziak.
