-
Lehenengo Errepublika
Espainiaren historiako lehen sailakera errepublikarra esperientzia laburra izan zuen, ezegonkortasun politikoa ezaugarri zuena. Lehenengo hamaika hilabeteetan, Botere Betearazleko lau presidente izan ziren, guztiak Alderdi Errepublikano Federalekoak, harik eta 1874ko urtarrilaren 3ko Pavía jeneralaren estatu-kolpeak amaitu zuen 1873ko ekainean aldarrikatutako errepublika federala, eta Serrano jeneralaren diktadurapean errepublika bateratu bat ezarri zuen arte. -
Alfontxo XII eta Maria Kristinaren erregeordetza
Canovas presidente burua izana eta bere lan importanteenak hauek ziren:
-Foruen desagerpena
-Enpresak babestu eta bultzatu
-30.000 biztanle gorako herrietan alkatea jarri
-Eskubideak eta sufragioa murriztu
-El Pardoko ituna sinatu
Arazo larrienak
-AEB laguntza militarra eta ekonomikoa ->Filipinas eta Kubari independentzia gudan baina helburua Kuba kontrolatzea azukreagatik
-AEBko presidentea ->Kuba sailatu erosten baina porrot egin
-AEB eta Espaina arteko guda (Parisen bakea sinatu)
Ondorioak -
Berrezarkuntza
KAUSAK:
- Borboiek berriro koroa hartu egin zuten.
- Errepublikarren aurka joateko.
- Gatazka guztiei aurre egiteko.
- Karlimoa eta Kubako guda
-Ez zegoen oposiziorik .
- Berrezarkuntzaren alde mugimendu indartsu egon ziren. -
Alfontxo XIII
Eregealdi honen egoera orokorra:
-Desegonkortasun politikoa
-Errega naiz eta eskumenak ez izan, leku guztietan eskua sartu
Beraren aurkako oposizioa:
-Errepunlikarra->Hiri handietan zeudela eta gehinak erradikalak eta blanquistak ziren
-Nazionalismoa gehien bat EH, Kataluinan Valentzian eta Galizian
-Karlistak altxamenduak utzi egin zuten eta alde politikokik bboterea lortu nahi zuten
Langile mugimendua: U.G.T edo P.S.O.E
Arazoak:
-Gatazka sozialak
-Terrorismoa
-Maroko
-Hauteskunde iruzurrak -
Monarkia krisia
BARTZELONAKO ASTE TRAGIKOA
Manifestaoenak ziren non anarkistak sozialistak eta erradikalakaltxamendu bortitza egin zuten eta horren ondorioz barrikadak eta elizak erre zituzten
Kausak:
-Marokorren aurkako guda protesta
-Elizaren aurkako mudimendua
-Bartzelonako langile egoera ekonomikoa
Ondorioak:
-Kontserbadoreen erorketa eta liberalak beriro boteran
-Sozialistak eta errepublikarrak monarkiaren aurka
-Errepresio bortitza
-Nazioartean protestak handiak Frantzisko Ferrer-en fusilamenduarengatik -
Monarkia krisia Politikoa
KRISI POLITIKOA
Kausak:
-Dato-k ez zuten Gorteak irekitzen
-Canovasen sistema politikoa zahartuta zegoen eta funtzionamenduan arazo handiak zutizten
-Gobernukideak bakarrik laguntzen eta defendatzen zuten aberatsei. Hau dela eta 70 diputatu eta senadore kanporatu ziren
Eskaerak:
-Konstituzioan erreforma bat sistema politikoarekin bukatzeko
-Kataluinarako autonomi politikoa -
Monarkia krisi Soziala
Lehenengo Mundu Guerra sortutako hazkunde ekonomikoari aurre egiteko, nekazari askok industriagunetara mugitu ziren. Hauek lan baldintza eta bizi baldintza txarretan zuedenez, langile mugimendiak ideak erraz zabaltzen ziren
Egonezina CNT, UGT eta PSOE bideratu zuten. Kausa nagusia izan zen Valentziako treen langileek egindako greba eta handik España osoaren zabalketa
Hala ere porrot egin zuen beste gauzen artean:
-Adostasun falta
-Ejertzitoa errepresio asko
-Langileen artean jarraipen gutxi -
Monarkia krisia
1917 KRISIA
Kausak:
-Gizarte banaketa
-Oligarkia/Demokrazia
-Zentralismoa/Nazionalismoa
-Aliatuak/Germaniarrak
-Partiduen arteko tzanda sistema krisia
-Partidu liderrak ez zeuden Sagasta eta Cnovas desagertzean
-Lehengo mundu gudagatik
-Hauteskundetan putxerazoa egiten zutelako betiko partiduak.
Ondorioak:
-Gobernuen ezegonkortasuna
-Ejertzitoa politikan berriro arte hartzea
-Gatazaka soziala sarritan gertatzen ziren -
Monarkia krisia Militarra
KRISI MILITARRA
Egonezina handia zegoen, haserre zeuden gutxi irabazten zutelako eta inlazio handia zegoelako. Honen ondorioz bi bando zegoen:
-Afrika guerra merezimenduen bidez idazpenak handiak lortzen zituztenak.
-Eta horren aurka zuedenak.
Denfentsako junta sortu non sindikatu bezala funtzionatu:
-Izendapenetan erregaren faboreak desgertu
-Soldata bizi kostuaren arabera jarri -
Miguel Primo De Riveraren diktadura
Miguel Primo de Rivera, Kataluniako Kapitain Nagusia, 1923ko irailaren 13an matxinatu zen. Kolpeak Alfontso XIII.a erregearen ulermen eta laguntza izan zuen berehala. Matxinatuek gerra-egoera, konstituzio-bermeen etendura eta Gorteen desegitea deklaratu zituzten. 1876ko Konstituzioaren erregimena diktadura militar batek ordeztu zuen, herri-inferentziaren erdian eta ia erresistentziarik gabe. -
Direktorio Militarra
Primo de Riveraren direktorio militarra 1923ko Primo de Riveraren Estatu-kolpearen garaipenaren ondoren Alfontso XIII.aren erregealdian Espainian ezarritako Primo de Riveraren diktaduraren lehen etapa da. Direktorio militarra izan zen militarrek (zortzi jeneral eta kontralmirante bat) osatutako erakundeari eman zitzaion izena, eta, Miguel Primo de Rivera jeneralaren lehendakaritzapean, aholku eman behar zion gobernu-eginkizunetan eta lege-indarra izango zuten dekretuak aldarrikatzean. -
Alfontxo XIII-ren exilioa
Espainia bere borondatez utzi zuen 1931ko apirileko udal-hauteskundeen ondoren, monarkiaren edo errepublikaren arteko plebiszitutzat hartu baitziren. Hasieran Erroman lurperatu zuten, eta bertan hil zen; haren hondakinak ez ziren El Escorialeko Monasterioko Erregeen Panteoira eraman 1980. urtera arte. -
Bigarren Errepublika
Espainiako Bigarren Errepublika izan zen Espainian izan zen erregimen demokratikoa, Alfontso XIII.aren monarkiaren ordez aldarrikatu zen eguna, eta ondoren diktadura frankistari eman zion bidea.
Gobernuak 1931ko Konstituzioa onartu eta lehen erreformak hasi ondoren, «bakean» dagoen Espainiako Bigarren Errepublikaren historia hiru etapatan banatu ohi da. Lehen biurtekoan, Manuel Azaña buru zuen koalizio errepublikano-sozialistak herrialdea modernizatu nahi zuten hainbat erreforma egin zituen.
